२०२१-११-२४

गीतानुवाद-२३१: अटलजींच्या नऊ कवितांचे मराठी अनुवाद

 १.

 

आओ फिर से दिया जलाएँ

या हो पुन्हा दीप चेतवू

 

 

 

भरी दुपहरी में अंधियारा
सुरज परछाई से हारा
अन्तरतम का नेह निचोडे
बुझी हुई बाती सुलगाएँ

दिवसा उजेडी अंधःकार
सुर्याची सावलीशी हार
अंतरातली काजळी काढू
विझलेलीशी वात सावरू

हम पडाव को समझे मंझिल
लक्ष्य हुआ आखों से ओझल
वर्तमान के मोहजाल में
आनेवाला कल न भुलाएँ

मुक्कामच गंतव्य भासले
दृष्टिआड ते लक्ष्य जाहले
मोहमयी या जगी आजच्या
येणार्‍या 'उद्या'स न विसरू

आहुति बाकी यज्ञ अधुरा
अपनों के विघ्नों ने घेरा
अंतिम जय का वज्र बनाने
नव दधीचि हड्डियाँ गलाएँ

आहुति बाकी यज्ञ अपुरा
स्वजनांच्या विघ्नांचा घेरा
अंतीम विजयी वज्र साधण्या
नवदधिची तप लागले करू

२.

 

जीवन बीत चला

जीवनपट मिटला

कल कल करते आज
हाथसे निकले सारे
भूत भविष्यत् की चिंता में
वर्तमान की बाजी हारे
पहरा कोई काम न आया
रसघट रीत चला
जीवन बीत चला

नंतर, नंतर म्हणता गेले
पळ हातातील सारे
भूत भविष्याच्या चिंतेने
वर्तमान लढाई हारे
बंदोबस्त न कामी आला
जीवनरस सरला
जीवनपट मिटला

हानि-लाभ के पलडों में
तुलता जीवन व्यापार हो गया
मोल लगा बिकने वाले का
बिना बिका बेकार हो गया
मुझे हाट मे छोड अकेला
एक-एक कर मीत चला
जीवन बीत चला

ताजव्यात नुकसान-
नफ्याच्या जीवन ते तुळले
विकाऊ गेले विकले
बाकी कुचकामी ठरले
सोडून बाजारात मला
एक एक मम सुहृद गेला
जीवनपट मिटला

३.

 

हरी हरी दूब पर

हिरव्या हरळीवरील

 

 

 

हरी हरी दूब पर ओस की बूँदें
अभी थीं, अब नही हैं
ऐसी खुशियाँ जो हमेशा
हमारा साथ दें
कभी नहीं थीं कही नहीं है

हिरव्या हरळीवरचे दव ते
क्षणात दिसते, क्षणी हरपते
संगत आपली सदासर्वदा
करे असे सुख
कुठेही नाही, कधीही नव्हते

क्वाँर की कोख से फूटा बाल सूर्य
जब पूरबकी गोद में पाँव फैलाने लगा
तो मेरी बगीचे का
पत्ता-पत्ता जगमगाने लगा
मैं उगते सूर्य को नमस्कार करूँ
या उसके ताप से भाप बनी
ओस की बूँदों को ढूँढूँ

अरुणकमळ प्राचीवर फुलले
निजतेजाने तळपू लागले
मम बागेतील पानन् पान
सूर्यप्रभेने झळकू लागले
उगवत्या सूर्या मी नमन करू
की ते दवबिंदू हुडकू, जे
रवितेजाने लागले विरू

सूर्य एक सत्य है
जिसे झुठलाया नहीं जा सकता
मगर ओस भी तो एक सच्चाई है
यह बात अलग है कि ओस क्षणिक है
क्यों न मैं क्षण-क्षण को जीऊँ?
कण-कण में बिखरे सौंदर्य को पीऊँ?
सूर्य तो फिर भी उगेगा
धूप तो फिर भी खिलेगी
लेकिन मेरी बगीचे की हरी-हरी दूब पर
ओस की बूँदे हर मौसम में नहीं मिलेगी

 

सूर्य एक वास्तव आहे
ज्याची उपेक्षा करता येत नाही
पण दव हे ही एक वास्तवच आहे
हे खरे आहे की ते क्षणिक आहे पण
क्षण क्षण तेही जगुन, का न मी
त्या सौंदर्याचे रसपान करू
तळपतील ती उन्हे पुन्हा अन्
खचित सूर्य उगवेल पुन्हाही
पण मम बागेतील हरळीवरले ते दवबिंदू
प्रत्येक ऋतूत दिसतील, दिसणारही नाहीत

४.

 

गीत नया गाता हूँ

 

गीत नवे गातो मी

 

टूटे हुए तारों से फूटे वासन्ती स्वर
पत्थर की छाती में उग आया नव अंकुर
झरे सब पीले पात
कोयल की कुहुक रात
प्राची में अरुणिमा की रेख देख पाता हूँ
गीत नया गाता हूँ

तुटलेल्या तार्‍यातून उठे वासंतिक सूर
दगडाच्या काळजात उगवला नवा अंकूर
पानगळीत, रात्रीच
कोकीळकुहूक ऐकतो मी
पूर्वेला उदयाचे वेध पाहू शकतो मी
गीत नवे गातो मी

टूटे हुए सपने की सुने कौन सिसकी?
अन्तर को चीर व्यथा पलकों पर ठिठकी
हार नहीं मानुंगा
राह नई ठानुंगा
काल के कपाल पर लिखता, मिटाता हूँ
गीत नया गाता हूँ

तुटलेल्या स्वप्नांची ऐकतं कोण हाक?
अंतरव्यथेची आली पापण्यांवर झाक
हार न मानेन मी
वाट नवी रेखेन मी
काळाच्या कपाळावर लिहितो, पुसतो मी
गीत नवे गातो मी

५.

 

मोड़ पर

वळणावर

मुझे दूर का दिखाई देता है
मैं दीवार पर लिखा पढ सकता हूँ
मगर हाथ की रेखाएँ नहीं पढ पाता
सीमा के पार भड़कते शोले
मुझे दिखाई देते हैं
पर पाँवों के इर्द-गिर्द फैली
गर्म राख नजर नहीं आती
क्या मैं बूढा हो चला हूँ?

मला दूरचे दिसते
भिंतीवरलं मी वाचू शकतो
हातावरील रेषा मात्र वाचू शकत नाही
सीमेपारची आग
मला दिसते मात्र
पायतळीची गरम राख
मला दिसत नाही
काय मी म्हातारा होत आहे?

हर पचीस दिसम्बर को
जीने की एक नई सीढी चढता हूँ
नए मोड़ पर औरों से कम
स्वयं से ज्यादा लडता हूँ
मैं भीड़ को चुप करा देता हूँ
मगर अपने को जवाब नहीं दे पाता
मेरा मन मुझे अपनी ही
अदालत में खड़ा कर
जब जिरह करता है
मेरा हलफनामा मेरेही खिलाफ पेश करता है
तो मैं मुकदमा हार जाता हूँ
अपनीही नजर में गुनहगार बन जाता हूँ
तब मुझे कुछ दिखाई नहीं देता
न दूर का, न पास का
मेरी उम्र अचानक दस साल बढ जाती है
मैं सचमुच बूढा हो जाता हूँ

दर पंचवीस डिसेंबरला,
जीवनाची एक नवी पायरी चढतो
नव्या वळणावर इतरांशी कमी
स्वतःशीच जास्त लढतो
मी गर्दीला शांत करू शकतो
पण स्वतःला उत्तरे देऊ शकत नाही
माझं मन मला आपल्याच
दरबारात उभं करून
जेंव्हा उलटतपासणी करतं
माझ्याविरूद्ध आरोपपत्र ठेवतं
तेंव्हा मी खटला हरतो
आपल्याच नजरेत गुन्हेगार ठरतो
त्यावेळी, मला काहीच दिसत नाही
न दूरचं न जवळचं
माझं वय अचानक दहा वर्षांनी वाढतं
मी खरोखरच म्हातारा होतो

 

६.

 

गीत नहीं गाता हूँ
 

ओठात गाणे येत नाही

बेनकाब चेहरे हैं, दाग बडे गहरे हैं
टूटता तिलस्म, आज सच से भय खाता हूँ
गीत नहीं गाता हूँ

बुरखाविरहित चेहर्‍यांवर, कलंक गहिरे दिसतात
जादू संपलेल्या क्षणाला, भीती वाटते, सत्याचीही
ओठात गाणे येत नाही

लगी कुछ ऐसी नजर, बिखरा शीशे सा शहर
अपनों के मेले में, मीत नहीं पाता हूँ
गीत नहीं गाता हूँ

अशी ही दृष्ट लागलेली, शहर काचेगत फुटलेले
स्वकीयांच्या या गर्दीत, एक सुहृद मिळत नाही
ओठात गाणे येत नाही

पीठ में छुरी सा चाँद, राहू गया रेखा फाँद
मुक्ति के क्षणों में, बार बार बँध जाता हूँ
गीत नहीं गाता हूँ

चंद्र पाठीत सुरीसा आहे, राहू आडवा येत आहे
मुक्त होतो वाटतांनाच, पुन्हा बांधला जातो मी
ओठात गाणे येत नाही

७.

 

जंग न होने देंगे!
 

युद्ध न होऊ देऊ !

कभी न खेतों में फिर खूनी खाद फलेगी
खलिहानों में नहीं मौत की फसल खिलेगी
आसमान फिर कभी न अंगारे उगलेगा
एटम से नागासाकी फिर नहीं जलेगी
युद्धविहिन विश्व का सपना
भंग न होने देंगे

रक्त न पुन्हा मिळो भूमीला
मृत्यू न तांडव खेळो
आकाशी न फुलो वन्ही तो
नागासाकी न पुन्हा जळो
शांतविश्व स्वप्नाला
भंग न होऊ देऊ

हथियारों के ढेरों पर जिनका है डेरा
मुह में शांति, बगल में बम, धोके का फेरा
कफन बेचने वालों से कह दो चिल्ला कर
दुनिया जान गई है उनका असली चेहरा
कामयाब हो उनकी चालें
ढंग न होने देंगे

शस्त्रागारावर जे बसले
अस्त्रे डागून शांती जपले
जल्लादांचे ढोंग उकलले
त्यांचे चेहरे उघडे पडले
यशस्वी त्यांच्या चाली आता
आम्ही न होऊ देऊ

हमें चाहिए शांति, जिंदगी हमको प्यारी
हमें चाहिए शांति, सृजन की है तैयारी
हम ने छेडी जंग भूख से, बीमारी से
आगे आकर हाथ बटाए दुनिया सारी
हरी भरी धरती को
खूनी रंग न लेने देंगे

जीवनशांती आम्हा प्यारी
सृजनाची करतो तय्यारी
अनारोग्य, भुक या शत्रुंशी
सोबत लढते दुनिया सारी
हिरव्यागार धरित्रीला
रक्ताने रंगू न देऊ

भारत पाकिस्तान पडोसी, साथ साथ रहना है
प्यार करें या वार करें, दोनों को ही सहना है
तीन बार लड चुके लडाई
कितना महंगा सौदा
रुसी बम हो या अमरिकी
खून एक बहना है
जो हम पर गुजरी
बच्चों के संग न होने देंगे

भारत पाकी शेजारी, धरून राहणे म्हणून जरुरी
स्नेहभाव वा शत्रुभावना, तीही सोसणे भाग परी
तीन वेळ लढाई लढलो
महाग ठरला तो सौदा
स्फोटक रशियन वा अमेरिकी,
रक्त मात्र आपलेच सांडले
आम्हावर जे बेतून गेले
भावी पिढीला सोसू न देऊ

८. 

 

मौत से ठन गई!
 

काळाशी चकमक झाली!

 

ठन गई! मौत से ठन गई!
जूझने का मेरा कोई इरादा न था
मोड़ पर मिलेंगे इसका वादा न था
रास्ता रोक कर वह खड़ी हो गई
यों लगा जिन्दगी से बड़ी हो गई
मौत की उम्र क्या? दो पल भी नहीं
जिन्दगी- सिलसिला, आज कल की नहीं
मैं जी भर जिया, मैं मन से मरूँ
लौटकर आऊँगा, कूच से क्यों डरूँ?
तू दबे पाँव, चोरी-छिपे से न आ
सामने वार कर, फिर मुझे आजमा

चकमक झाली! काळाशी चकमक झाली!
माझा झुंजायचा उद्देश नव्हता
'पुन्हा भेटू !' हे आश्वासनही नव्हते
रोखूनच ठाकला वाटेत उभा तो
जीवनाहून झाला जणू थोर तो
काळाचे वय दो पळांचेही नाही
जीवनसबंध, आज कालचा नाही
मनःपूत जगलो, मनाने मरावे
फिरून येईन, जाण्यास का डरावे?
तू दबकत दबकत, येऊ नको
समोरून वार कर, मग मला पारख

 

मौत से बेखबर, जिन्दगी का सफर
शाम हर सुरमई, रात बंसी का स्वर
बात ऐसी नहीं की, कोई गम हीं नहीं
दर्द अपने-परायें, कुछ कम भी नहीं

अनभिज्ञ मृत्यूस, जीवनाची वारी
हर सांज सुरीली, हर रातभर पावरी
असे नाही की, दुःखच शेष नाही
आपले दुःख अन् लोकांचेही कमी नाही

 

प्यार इतना परायों से मुझको मिला
न अपनों से बाकी है कोई गिला
हर चुनौती से दो हाथ मैंने किए
आँधियों मे जलाए हैं बुझते दियें
आज झकझोरता तेज तूफान है
नाव भँवरों की बाहों में मेहमान है
पार पाने का कायम मगर हौसला
देख तूफाँ का तेवर तरी तन गई

परक्यांचेही मला खूप प्रेम मिळाले,
आपल्याकडूनही न उणं झाले
प्रत्येक आव्हान मी स्वीकारलेले
वादळात विझणारे दिवे उजळलेले
आज त्रेधेस वारे जरी वादळी
नाव भोवर्‍यांत सादर जरी जाहली
आस पैलतीराची न मुळी ढळली
वादळास जोखून नौकाच फुलारली


९.

 

यक्षप्रश्न
 

यक्षप्रश्न

 

जो कल थे, वे आज नहीं है
जो आज हैं वे कल नहीं होंगे
होने न होने का क्रम
इसी तरह चलता रहेगा
हम हैं, हम रहेंगे
यह भ्रम भी सदा पलता रहेगा
सत्य क्या है? होना या न होना?
या दोनो सत्य हैं?
जो है, उसका होना सत्य है
जो नहीं है उसका न होना सत्य है
मुझे लगता है कि होना न होना
एक ही सत्य के दो आयाम हैं
शेष सब समझ का फेर
बुद्धि के व्यायाम हैं

काल होते ते आज नाहीत
जे आज आहेत ते उद्या नसतील
असण्या-नसण्याचा क्रम
राहील
आहोत-असू
हा भ्रम राहील
सत्य काय आहे? असणे की नसणे
की दोन्हीही?
असणार्‍यांचे अस्तित्व की
नसणार्‍यांचे नसणे सत्य आहे
मला वाटतं की असणं-नसणं
एकाच सत्याचे आयाम आहेत
बाकी सर्व समजुती आहेत
अन् मनुबुद्धीचे व्यायाम आहेत

 

किंतु न होने के बाद क्या होता है
 यह प्रश्न अनुत्तरित हैं
प्रत्येक नचिकेता
इस प्रश्न की खोज में लगा है
सभी साधकों को इस प्रश्न ने ठगा है
शायद यह प्रश्न, प्रश्न ही रहेगा
यदि कुछ प्रश्न अनुत्तरित रहें
तो इसमें बुराई क्या है?
हां, खोज का सिलसिला न रुके
धर्म की अनुभूति, विज्ञान का अनुसंधान
एक दिन, अवश्य ही रुद्ध द्वार खोलेगा
प्रश्न पुछने बजाय
यक्ष स्वयं उत्तर बोलेगा

पण नसण्यानंतर काय होत असावं?
हा प्रश्न अनुत्तरित आहे
प्रत्येक नचिकेत
ह्याच प्रश्नाच्या उत्तराचा शोध घेत आहे
सार्‍याच साधकांना ह्या प्रश्नाने चकवले आहे
बहुतेक  हा प्रश्न, प्रश्नच राहणारच आहे
प्रश्न अनुत्तरित राहण्यातही
वावगं काय आहे?
शोध थांबू नये
धर्माचे दृष्टांत व विज्ञानाचे संशोधन
एक दिवस, नक्कीच वाट घडवतील
प्रश्न विचारण्याऐवजी
यक्ष स्वतःच प्रश्नांची उत्तरे देईल

 

कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा

काय नुसते वाचता प्रतिसाद द्या
हातची राखून द्या पण दाद द्या
आंधळ्यांची दिव्यदृष्टी व्हा तुम्ही
अन् मुक्यांना नेमके संवाद द्या

जीव कासावीस झाला आमुचा
मूळचे नाही तरी अनुवाद द्या
कालची आश्वासने गेली कुठे?
ते पुन्हा येतील त्यांना याद द्या

वेगळे काही कशाला ऐकवा?
त्याच त्या कविताच सालाबाद द्या
एवढा बहिरेपणा नाही बरा,
हाक कोणीही दिली तर साद द्या

गोरगरिबांना कशाला भाकरी?
गोरगरिबांना अता उन्माद द्या
व्हायचे सैतान हे डोके रिते,
त्यास काही छंद लावा नाद द्या

- नामानिराळा, मनोगत डॉट कॉम २००५०६१४
.