ईशावास्य उपनिषदाचा मराठी अनुवाद
विद्येने
अमरत्व प्राप्त करतो
- नरेंद्र गोळे २०२००४०८
१ |
ईशावास्यमिदं सर्वं यत्किञ्च जगत्यां जगत् |
जगती
गतिस्थ सारे ईश्वरार्थ उभे असे |
२ |
कुर्वन्नेवेह कर्माणि जिजीविषेत् शतं समाः |
कर्म
करतची येथे शतायू ईप्सिते धरा |
३ |
असुर्या नाम ते लोका अन्धेन तमसावृताः |
आत्म्यास
मारते लोक, पोहोचती
लोकी अशा |
४ |
अनेजदेकं मनसो जवीयो |
मनाहुनी
वेग स्थिरास आहे |
५ |
अन्धं तमः प्रविशन्ति येऽविद्यामुपासते |
आराधती
अविद्येला अंधारात प्रवेशती |
६ |
अन्यदेवाहुर्विद्ययाऽन्यदाहुरविद्यया |
विद्येने
लाभते एक अविद्येनेहि वेगळे |
७ |
विद्याञ्चाविद्याञ्च यस्तद्वेदोभयं सह |
विद्या
व अविद्येसह, जाणे
ब्रम्हास एकत्र |
प्रस्तुत वेचा ईशावास्योपनिषदातून संकलित केलेला आहे. ‘ईशावास्यम्’ ह्या अक्षरांपासून सुरूवात झाल्याने ह्यास ’ईशावास्योपनिषद’ अशी संज्ञा दिलेली आहे. हे उपनिषद यजुर्वेदाच्या माध्यंदिन तसेच कण्व संहितेचा ४० वा अध्याय आहे, ज्यात १८ मंत्र आहेत. ह्या संकलनातील दोन मंत्रांत, ईश्वराचे सर्वव्यापीत्व दर्शवत, कर्तव्य भावनेने काम करणे तसेच त्यागपूर्वक विश्वातील पदार्थांचा उपयोग आणि संरक्षण करण्याचा निर्देश दिलेला आहे. आत्मस्वरूप ईश्वराचे व्यापकत्व जे लोक स्वीकारत नाहीत, त्यांचे अज्ञान तिसर्या मंत्रात दर्शवलेले आहे. चौथ्या मंत्रात चैतन्यस्वरूप, स्वयंप्रकाशी, सर्वव्यापी आत्मतत्त्वाचे निरूपण केलेले आहे. पाचव्या व सहाव्या मंत्रांत अविद्या म्हणजे व्यावहारिक ज्ञान तसेच विद्या म्हणजे आध्यात्मिक ज्ञान ह्यांवर सूक्ष्म चिंतन केलेले आहे. अखेरचा मंत्र व्यावहारिक ज्ञानातून लौकिक अभ्यूदय तसेच अध्यात्मज्ञानाने अमरत्व प्राप्त होते असे सांगत आहे. ह्या वेच्यातून असा संदेश प्राप्त होत आहे की, लौकिक आणि आध्यात्मिक विद्या परस्परपूरक असतात तसेच मानवी जीवनाची परिपूर्णता आणि सर्वांगिण विकासात समान महत्त्व बाळगतात.
संदर्भः संस्कृत शाश्वती-२, इयत्ता-१२ वी चे पुस्तक, पहिला वेचा, प्रकाशक- राष्ट्रीय शैक्षणिक संशोधन परिषद, २०१९-२०.
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
काय नुसते वाचता प्रतिसाद द्या
हातची राखून द्या पण दाद द्या
आंधळ्यांची दिव्यदृष्टी व्हा तुम्ही
अन् मुक्यांना नेमके संवाद द्या
जीव कासावीस झाला आमुचा
मूळचे नाही तरी अनुवाद द्या
कालची आश्वासने गेली कुठे?
ते पुन्हा येतील त्यांना याद द्या
वेगळे काही कशाला ऐकवा?
त्याच त्या कविताच सालाबाद द्या
एवढा बहिरेपणा नाही बरा,
हाक कोणीही दिली तर साद द्या
गोरगरिबांना कशाला भाकरी?
गोरगरिबांना अता उन्माद द्या
व्हायचे सैतान हे डोके रिते,
त्यास काही छंद लावा नाद द्या
- नामानिराळा, मनोगत डॉट कॉम २००५०६१४
.